Zespół policystycznych jajników (polycystic ovary syndrome) oznaczany często jako PCOS to najczęstsza endokrynopatia, czyli zaburzenie wydzielania hormonów. W zależności od kryteriów diagnostycznych uznaje się, że PCOS dotyka od 5 do 21% kobiet w wieku rozrodczym. Zwykle diagnozuje się go wieku 20‒30 lat, kiedy to panie myślą o dziecku i pojawiają się problemy z zajściem ciążę, a kobieta udaje się do lekarza ginekologa. Zaburzenia hormonalne jakie pojawiają się u kobiet z zespołem policystycznych jajników przyczyniają się m.in. do nieregularnych miesiączek i niepłodności. Co jeszcze warto wiedzieć na temat schorzenia? Jak leczyć zespół i czym się objawia? Sprawdź!

Co to jest PCOS?

PCOS jest chorobą, której przyczyną są zaburzenia gospodarki hormonalnej, mające negatywny wpływ na funkcjonowanie jajników. Następstwem tego jest powstawanie licznych pęcherzyków, w których dojrzewa komórka jajowa, ale zazwyczaj nie wydostaje się ona do jajowodu, gdzie mogłoby dojść do zapłodnienia. Same pęcherzyki następnie obumierają i zmieniają się w małe torbiele.

Zespół wielotorbielowatych jajników powoduje nie tylko objawy takie jak hirsutyzm (nadmierne owłosienie), problemy z płodnością, trądzikiem i łysieniem androgenowym. Prowadzi również do otyłości brzusznej i zaburzeń metabolicznych. Dodatkowo u kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników występuje wrodzona insulinooporność i związana z nią hiperinsulinemia. Może prowadzić to do rozwoju takich chorób jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze i cukrzyca typu 2.

Objawy zespołu policystycznych jajników

Do najpopularniejszych objawów PCOS, wedle wytycznych diagnostycznych International PCOS Network z 2018 r. należą:

• nieregularne cykle miesiączkowe lub ich zmniejszona ilość,
• brak owulacji lub jej niewielkie ilości,
• hirsutyzm (nadmierne owłosienie typu męskiego, pojawiające się w okolicy twarzy, brodawek sutkowych, okolicy lędźwiowo-krzyżowej),
• trądzik,
• hiperandrogenizm (nadmiar androgenów, czyli męskich hormonów płciowych, który potwierdza się badaniem laboratoryjnym),
• wielotorbielowate jajniki w obrazie USG.

Pacjentki z zespołem policystycznych jajników zgłaszają również objawy takie jak nadmierny przyrost masy ciała. Otyłość w tym przypadku bardzo często jest związana ze zwolnionym metabolizmem i występowaniem insulinooporności, co wpływa na problemy z wagą i zajściem w ciążę.

Przyczyny zespołu policystycznych jajników

Wedle wiedzy ekspertów na wystąpienie PCOS są bardziej narażone panie, u których w rodzinie rozpoznano przypadki z tym schorzeniem. Najważniejszą rolę odgrywają więc tu czynniki genetyczne. Istnieje również teoria, która głosi, że zespół policystycznych jajników rozwija się w okresie dojrzewania, kiedy zwiększone jest wydzielanie androgenów kory nadnerczy oraz że za jego powstawanie odpowiada duże stężenie hormonu antymullerowskiego w ciąży u matki.

Diagnostyka i leczenie zespołu policystycznych jajników

Rozpoznanie zespołu policystycznych jajników

Diagnoza PCOS polega na stwierdzeniu u pacjentki dwóch z trzech objawów:

1. brak lub rzadkie występowanie owulacji
2. kliniczne i/lub biochemiczne oznaki hiperandrogenizmu
3. obecność policystycznych jajników podczas badania USG (12 lub więcej pęcherzyków, o średnicy 2-9 mm i/lub objętość jajnika wynosi powyżej 10 cm3)

Wytyczne dotyczące rozpoznania choroby traktują aktualnie o tym, że większe znaczenie przypisuje się objawom klinicznym niż obrazowi USG. W czasie diagnostyki w kierunku PCOS lekarz musi wykluczyć schorzenia takie jak hiperprolaktynemia, nadczynność tarczycy czy zespół Cushinga.

Rozpoznanie PCOS wymaga również badań hormonalnych, USG macicy oraz jajników i badań w kierunku insulinooporności.

 Leczenie PCOS

Dobór leczenia u pacjentek chorujących na PCOS zależy ściśle od tego czy w najbliższym czasie planuje ona zajście w ciążę. Najczęściej zespół zaburzeń leczy się poprzez dążenie do osiągnięcia stabilizacji hormonalnej. Niezwykle ważna jest tu też redukcja nadwagi i zmiana stylu życia. Jak się okazuje zrzucenie kilku kilogramów oraz podjęcie ćwiczeń fizycznych daje bardzo zbliżone efekty do leczenia farmakologicznego – u pacjentek z zaburzeniami owulacji następuje powrót cykli owulacyjnych.

Często lekarz decyduje się też na włączenie leków. Wprowadza wówczas tabletki antykoncepcyjne i metforminę – lek na cukrzycę. Pomagają one osiągnąć równowagę hormonalną i złagodzić objawy.

Zespół policystycznych jajników a ciąża

Jeśli myślisz o potomstwie nie musisz się martwić. Rokowanie co do ciąży u kobiet z PCOS jest stosunkowo dobre. Pacjentki z PCOS najczęściej dobrze odpowiadają na leczenie lekami, którymi leczy się zespół i stymuluje owulację, co zwiększa ich szanse na potomstwo.

Dieta przy zespole policystycznych jajników

Zmiana stylu życia, a w tym dieta i zwiększona aktywność fizyczna znacznie poprawia efektywność leczenia farmakologicznego. Polepsza to insulinowrażliwość komórek oraz zmniejsza lipotoksyczność tkanki tłuszczowej.

Wśród pań z PCOS zalecana jest dieta ubogoenergetyczna z ograniczeniem nasyconych kwasów tłuszczowych. Jadłospis powinien opierać się na naturalnych produktach o niskim indeksie glikemicznym. Dobrze również, aby taka dieta zawierała dużą ilość owoców i warzyw (co najmniej 5 porcji dziennie), błonnika (np. chleb razowy, pełnoziarniste płatki zbożowe i brązowy ryż), chude mięso, ryby i mięso drobiowe.

Przeczytaj także:

Choroby zakaźne w ciąży – jak można im zapobiec?