Selen jest mikroelementem, który jest konieczny do zachowania równowagi w funkcjonowaniu ludzkiego organizmu. Występuje w przyrodzie w mikroskopijnych ilościach, więc bardzo długo nie był przedmiotem szczególnych badań, aż do początku XX wieku. Selen wykazuje wiele cennych właściwości. Neutralizuje nadmiar metali ciężkich, obniża ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe, łagodzi objawy menopauzy czy wspomaga produkcję nasienia. Jakie inne właściwości posiada selen? Gdzie znajduje swoje źródło i czym grozi niedobór lub nadmiar pierwiastka?

Czym jest selen i jaką odgrywa rolę w organizmie?

Jest to mikroelement, który choć uważany za truciznę, w niewielkich dawkach jest niezbędny dla zachowania zdrowia. Selen został odkryty w 1817 roku przez szwedzkiego chemika J.J. Berzeliusa. Wchodzi w skład aminokwasów takich jak: selenocysteina i selenometionina. Są one niezbędne do syntezy enzymów o właściwościach antyoksydacyjnych. Chroni komórki i czerwone krwinki przed toksycznym działaniem wolnych rodników. Pierwiastek wpływa również korzystnie na wytwarzanie limfocytów T i B oraz makrofagów, za czym idzie odpowiedzialność za prawidłowe działanie układu odpornościowego. Selen w organizmie jest też potrzebny dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Wspomaga również leczenie bólu w reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Inne właściwości selenu:

Mikroelement pomaga zachować zdrowe włosy i paznokcie. Selen wspomaga produkcję spermy i poprawia jakość nasienia, wpływa zatem na płodność. Działa na łagodzenie stanu zapalnego w organizmie i antywirusowo oraz zmniejsza ryzyko zawału serca. Naukowcy prowadzą również badania nad jego wpływem w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób tarczycy, Alzheimera, Parkinsona i nowotworów.

Zapotrzebowanie organizmu na selen

Niezbędny poziom selenu we krwi jest bardzo niski i łatwo go przekroczyć. W związku z tym, nie zaleca się rozpoczynania suplementacji selenu bez wcześniejszego badania jego stężenia w organizmie. Dzienne zapotrzebowanie na selen w organizmie to 55 ug dla mężczyzn i 55 ug dla kobiet. W przypadku ciężarnych i mam karmiących piersią zapotrzebowanie to wzrasta do 70 ug. U dzieci dawka selenu dziennie jest zależna od wieku:

• niemowlętom wystarczy 15-20 ug,
• dzieciom między 1 a 3 rokiem życia – 20 ug,
• dzieciom w wieku od 4 do 9 lat – 30 ug,
• dzieciom w wieku od 10 do 12 lat – 40 ug,
• dzieciom od 13 roku życia – 55 ug.

Odpowiednie stężenie selenu w naszym organizmie pomaga zapewnić suplementacja. Warto jednak pamiętać, że nadmiar tego pierwiastka jest dla nas toksyczny.

Niedobór i nadmiar selenu

Niedobór selenu może prowadzić do licznych zaburzeń w organizmie. Zbyt niski poziom selenu może przyczyniać się do niepłodności. Objawy niedoboru to również wypadanie włosów, osłabienie koncentracji oraz nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni i spadek odporności. Długotrwały niski poziom selenu w organizmie może przyczyniać się również do nieprawidłowego działania tarczycy i związanych z tym chorób. Zwiększa też prawdopodobieństwo na zachorowanie na cukrzyce, nowotwory i choroby serca.

Przyczyny występowania niedoboru selenu:

Do przyczyn niedoboru selenu należą sytuacje takie jak:

• ciężkie zaburzenia wchłaniania pokarmu z przewodu pokarmowego,
• żywienie pozajelitowe,
• stany po usunięciu dużych części jelita cienkiego,
• AIDS,
• choroby naczyń krwionośnych,
• ostre zapalenie trzustki,
• niewydolność nerek,
• depresja.

Chociaż toksyczność selenu jest rzadka, ważne jest, aby pozostać w pobliżu zalecanej ilości 55 mcg dziennie i nigdy nie przekraczać dopuszczalnej górnej granicy 400 mcg dziennie . Zbyt wysoki poziom selenu może bowiem prowadzić do rozwoju choroby – selenozy, cukrzycy typu II oraz wywoływać stres oksydacyjny w komórkach. Większość działań niepożądanych wynikających z nadmiernej ilości pierwiastka we krwi zanika w niedługim czasie po zaprzestaniu stosowania suplementów diety zawierających selen.

Oznaki toksyczności selenu obejmują:

• wypadanie włosów,
• zawroty głowy,
• nudności,
• wymioty,
• zaczerwienienie twarzy,
• drżenie,
• ból mięśni.

W ciężkich przypadkach przyjmowanie zbyt dużych dawek selenu może prowadzić do poważnych objawów jelitowych i neurologicznych, zawału serca, niewydolności nerek a nawet śmierci.

Naturalne źródła selenu

Selen organiczny, czyli ten występujący naturalnie w żywności, jest najlepiej przyswajalny. Dobrym źródłem selenu są orzechy brazylijskie, łosoś oraz tuńczyk. Równie dobrze, dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek zaspokaja odpowiednia porcja wołowiny i filetu z indyka. Bogate w selen są również jajka i produkty zbożowe.

Jeśli przyjmujesz leki o działaniu przeciwzakrzepowym musisz zachować szczególną ostrożność. Pierwiastek w połączeniu z wymienionymi lekami może bowiem nasilać ryzyko krwawień.